Genel bakış: Bu kitabın yazarı, Levi diye de bilinen Matta'dır. İsa'nın izleyicisi olmaya çağrıldığında vergi görevlisiydi (Mt. 9:9-13). Kitabı yazmaktaki amacı, İsa'nın yaşamını, ölümünü ve dirilişini anlatmaktır. Özellikle İsa'nın peygamberlerce geleceği bildirilen ve Yahudilerce uzun zamandır beklenen Mesih olduğunu göstermek ister. Bunun için İsa'nın gelişiyle gerçekleşen peygamberlik sözlerinden alıntılara yer verir1. İsa'nın kurtuluş müjdesinin tüm uluslar için olduğunu ayrıca vurgular2.
Kitabın içeriği:
Matta, İsa'nın soyağacı ve doğumuna ilişkin
bilgileri vermekle başlar (Mt. 1:1-2:23). İsa'nın vaftiz oluşunu ve
Şeytan tarafından nasıl sınandığını anlattıktan sonra O'nun
faaliyetlerine geçer. Kendisine gelen hastaların tümünü
iyileştirdiği bazı olayları kaydeder3; belirli bazı hastaları
iyileştirmesinden4 ve diğer mucizelerinden5 de söz eder. Bununla
beraber ağırlık, İsa'nın beş temel bölümde6 toplanan öğretisine
veriliyor. Bu öğretinin odağında Göklerin Egemenliği7 bulunuyor.
Göklerin Egemenliği, İncil'in diğer kısımlarında Tanrı'nın
Egemenliği diye de geçer. İsa'nın ilk gelişiyle başlayan bu
Egemenlik, O'nun Kral olarak dönüşüyle tamamlanacak.
Günahlarından dönüp İsa'yı izleyenler, `egemenliğin çocukları'
olurlar. Bunlar, İsa'nın özellikle Dağdaki Konuşma'da açıkladığı
yeni yaşama çağrılıyorlar (5, 6 ve 7 bölümleri). Örneğin, ön
planda bulunmak yerine başkalarına hizmet etmeyi amaç
edinmeliler8; gösterişe kapılmadan iyilik yapmalılar (Mt. 6:1-18);
bağışlayıcı olmalılar (Mt. 18:21-35); canları pahasına da olsa İsa'yı
izlemeliler9.
İsa, sözleri ile eylemleri arasında büyük uyumsuzluklar olan
Yahudi din önderlerini şiddetle eleştirir. Onlar için diyor ki,
«Göklerin Egemenliğinin kapısını insanların yüzüne kaparlar; ne
kendileri içeri girerler, ne de girmek isteyenleri bırakırlar»10.
Buna karşılık İsa, doğru kişileri değil, günahkârları çağırmaya
geldi (Mt. 9:13). İsa ayrıca çağın sonu, kendisinin ikinci gelişi ve
son yargı konusunda açıklamalarda bulunur; izleyicilerinin bütün
bu olaylara hazırlıklı olmaları gerektiğini anlatır11. İsa'nın
kimliğine gelince, Matta imalı ama kesin konuşur12.
Son bölümler İsa'nın ölümünü ve dirilişini anlatır. Ondan
önce İsa, nasıl öleceğini tekrar tekrar açıklar. Son yemeğinde,
«Kanım...günahların bağışlanması için birçokları uğruna akıtılan
antlaşma kanıdır» der (Mt. 26:28). Uzun zamandan beri onu öldürmeyi
tasarlayan Yahudi önderlerin eline teslim edilir ve çarmıha
gerilir. Ölür ve dirilir. Kitap, İsa'nın izleyicilerine verdiği
ünlü son buyruğuyla noktalanır: «Gökte ve yeryüzünde bütün yetkibana verildi. Bu nedenle gidin, bütün ulusları öğrencilerim
olarak yetiştirin.»
Ana hatlar:
Mat.1:1-2:23 İsa'nın doğumu ve çocukluğu
Mat.3:1-4:16 İsa'nın göreve hazırlanması
Mat.4:17-18:35İsa'nın Celile ve çevresindeki faaliyetleri
Mat.19:1-20:34Kudüs yolunda
Mat.21:1-27:66İsa'nın Kudüs'te öğretisini yayması, tutuklanıp
çarmıha gerilmesi
Mat.28:1-20 İsa'nın dirilmesi
Kaynak ayetler:
1Mat.2:6,17; Mat.3:3; Mat.4:15-16; Mat.8:17; Mat.12:17-21; Mat.13:14-15,35; Mat.15:7-8;
Mat.21:4-5,42; Mat.26:31; Mat.27:9-10
2Mat.8:10-12; Mat.21:33-45; Mat.24:14; Mat.28:18-20
3Mat.4:23-24; Mat.8:16; Mat.9:35; Mat.19:2
4Örn: Mat.17:14-17; Mat.20:29-34
5Örn: Mat.8:23-27; Mat.14:15-21
65-7; 10; Mat.13:1-52; Mat.18:1-35; 23-25. Bu bölümlerin hepsi, «İsa bu
konuşmasını bitirince...» gibi bir deyimle biter.
7Mat.3:1-2; Mat.4:17,23; Mat.6:10-13,33; Mat.9:35; Mat.10:7; Mat.11:11-12; Mat.12:28; Mat.13:1-52; Mat.16:19,28; Mat.18:23-25; Mat.20:1-16; Mat.22:2-14; Mat.24:14; Mat.25:1-46
8Mat.18:1-5; Mat.20:21-28; Mat.23:8-12
9Mat.6:19-34; Mat.8:18-22; Mat.10:16-42; Mat.16:25-26; Mat.19:16-30
10Mat.23:13-14; ayrıca bkz. Mat.53:20; Mat.15:1-20; Mat.16:1-12; Mat.18:33-37; Mat.21:23-22Mat.21:46; Mat.23:1-39
11Mat.7:13-23; Mat.11:20-24; Mat.12:36-42; Mat.13:24-30,36-43; Mat.24:1-25Mat.24:46
12Mat.3:17; Mat.9:1-7; Mat.11:4-6,27; Mat.13:16-17; Mat.14:32; Mat.16:16-20,27; Mat.17:1-7; Mat.26:64; Mat.27:43,54; Mat.28:9