MARKOS'A GİRİŞ

Genel bakış: Her ne kadar yazar adını vermese de elçileri izleyen ilk inanlı yazarların tümü Markos'u bu kitabın yazarı kabul ederler. Tarihçi Evsebyus, Papias'ın İ.S. 140 yıllarında yazdıklarından şu alıntıyı yapıyor: «Petrus'un çevirmeni olan Markos, Petrus'la birlikte dolaşmış ve onun hatırladıklarının tümünü titiz bir şekilde yazıya geçirmiştir.» Eldeki kanıtlar, Markos'un bu kitabı İtalya'da yazdığını gösteriyor. O sırada Pavlus ve Petrus Müjde'yi Roma'da yaymakla meşguller. Bu da İ.S. 50'li yılların sonlarına ya da 60'lı yıllara rastlıyor. Markos'un Yahudi geleneklerini açıklama ihtiyacını duyması da (7.:3-4; 15.:42-3) kitabın İtalya'da yazıldığı varsayımına uygun düşüyor.
Markos'un adı İncil'de birkaç kez geçiyor. Mar.14:51-52 ayetlerinde sözü edilen genç adam Markos olabilir. İlk inanlılar, ölüm kalım mücadelesi verirlerken bile (Elç.12:12) Markos'un annesi Meryem'in evinde buluşuyorlardı. Markos, Barnaba'nın yeğeniydi (Kol.4:10). Bu da Barnaba ile Pavlus'un onu önce Antakya'ya (Elç.12:25), ardından ilk yolculuklarında da (13.:5) neden yanlarında götürdüklerini az da olsa açıklar. Markos daha sonra onlardan ayrılır (13.:13). Bu nedenle Pavlus ikinci yolculukta onu yanına almak istemez. Pavlus ile Barnaba arasında bu konuda öyle şiddetli bir anlaşmazlık baş gösterir ki, sonunda yolları ayrılır ve Barnaba Markos'la birlikte Kıbrıs'a gider (15.:37-39). Daha sonra ilişkileri düzelir. Nitekim Markos'u tekrar Pavlus'la birlikte görüyoruz¹. Petrus da Markos'tan övgüyle söz eder (1Pe.5:13).

Kitabın içeriği: Markos'un kitabı, İsa'nın yaşamını anlatan İncil'in ilk dört kitabı arasında en kısa olanıdır. İsa'nın ne doğumundan, ne soy ağacından, ne de çocukluğundan söz eder. Öğretiye daha az ağırlık verir. Örneğin Matta'da 21, Luka'da 26 benzetmeye karşılık Markos'ta sadece 9 benzetme vardır. Markos daha çok İsa'nın yaptıklarını yazıyor. Kısa ve öz yazar (birinci bölümde ne denli çok sayıda olayın anlatıldığına bakın). Anlatım canlı ve hareketlidir. Markos, diğer yazarlara oranla belirli bazı olayları daha ayrıntılı yazar². Dikkatini, özellikle insanların İsa'ya gösterdiği ilginin üzerinde yoğunlaştırır³.
Kitabın konusu 1:1'de yalın bir şekilde açıklanır: «Tanrı'nın Oğlu İsa Mesih'le ilgili müjdenin başlangıcı.» Gerçekte Markos, İsa'yı Tanrı Oğlu⁴, İnsanoğlu⁵ ve Yahudilerin uzun zamandır bekledikleri kurtarıcı-kral olan Mesih⁶ diye tanıtır. Ne var ki İsa, Yahudilerin beklediği kurtarıcıdan çok farklıdır. Şöyle diyor İsa: «İnsanoğlu hizmet edilmeye değil, hizmet etmeye ve canını birçokları uğruna fidye olarak vermeye geldi» (10.:45). Böylece İsa durup dinlenmeden gezer ve öğretisini yayar, hastaları iyileştirir. Yaptığı mucizelerle kimliğini ve öğretisinin geçerliliğini kanıtlayarak⁷ kalabalıkları peşinden sürükler. Ama görevinin bu döneminde, kendisini tanıyanları sık sık uyararak kendisiyle ve mucizeleriyle ilgili haberleri yaymalarını engellemeye çalışır⁸. Dikkatini daha çok seçtiği kişileri eğitmeye verir⁹. Konuşmalarında, onu izlemenin bedelini¹⁰, imanı¹¹ ve Tanrı'nın Egemenliğini¹² durmadan vurgular. Eylemleri önemli tepkilere yol açar. Bir yandan kötü ruhlara meydan okur, onları kovar¹³, öte yandan Yahudi dininin ileri gelenleriyle çatışır¹⁴. Bu din önderlerinin kışkırtmasıyla gerçekleşecek ölümünden ve dirilişinden sık sık söz eder¹⁵.
Kitabın neredeyse dörtte biri İsa'nın ölümünü ve dirilişinianlatır.

Ana hatlar:

Mar.1:1-13 İsa'nın ortaya çıkışı
Mar.1:14-9:50 İsa'nın Celile ve çevresindeki faaliyetleri
Mar.10:1-52 İsa'nın Kudüs'e giderken yolda öğrettikleri
11:1-16:20 Kudüs'teki son günler

Kaynak ayetler:

¹Kol.4:10; 2Ti.4:11; Flm.23-24
²örn: Mar.3:20-21; Mar.5:3-6,25-27
³örn: Mar.6:51; Mar.7:37; Mar.9:15
⁴Mar.1:1,11; Mar.3:11; Mar.5:7; Mar.9:7; Mar.12:1-11; Mar.14:61-62; Mar.15:39
⁵Mar.1:10-11,28; Mar.8:31,38; Mar.9:9-12,31; Mar.10:32-33,45; Mar.13:26; Mar.14:21,41,62
⁶Mar.1:1; Mar.8:29; Mar.9:41; Mar.12:35; Mar.14:61
⁷örn: Mar.1:25-28; Mar.2:5-12; Mar.4:39-41; Mar.6:47-51
⁸örn: Mar.1:37-38,43-45; Mar.5:43; Mar.7:36; Mar.8:30
⁹örn: Mar.1:16-20; Mar.3:11-19; Mar.4:10-12,34; Mar.8:27-33; Mar.13:3-36 Mar.16:7,9-18
¹⁰Mar.8:34-38; Mar.9:33-37; Mar.10:28-31,35-45
¹¹Mar.1:15; Mar.2:5; Mar.4:40; Mar.5:34,36; Mar.9:23-24; Mar.10:52; Mar.11:22-26; Mar.16:11-18
¹²Mar.1:15; Mar.4:11,26-32; Mar.9:1; Mar.10:14-15,24-27; Mar.12:34; Mar.14:25
¹³Mar.1:23-27,32-34,39; Mar.3:11-19; Mar.5:2-20; Mar.6:7; Mar.7:25-30; Mar.9:17-29
¹⁴örn: Mar.3:2-6,22-30; Mar.7:1-13; Mar.11:18,27-33; Mar.12:1-13,38-39; Mar.14:1,43-65
¹⁵18:31; 9:9; 10:32-34,45; 14:8

1. Bölüm, Markos